കാവടി

ആഘോഷങ്ങളടനുബന്ധിച്ച് തലയിലോ തോളത്തോ ഏറ്റി ആടുന്നതിന് (നൃത്തം/ നടനം ചെയ്യുന്നതിന്) പയോഗിക്കുന്ന വർണ്ണപ്പകിട്ടാർന്ന ഒരു നിർമ്മിതിയാണ് കാവടി. ഹിന്ദുമതവിശ്വാസപ്രകാരം സുബ്രഹ്മണ്യന് (മുരുകന് ) ഏറ്റവും ഇഷ്ടപ്പെട്ട വഴിപാടാണ് കാവടിയാട്ടം. ''കാവു'' (ഭാരം എടുക്കുന്നതിന് പണ്ട് പ്രചാരത്തിലുണ്ടായിരുന്ന തടി )പോലെ (തുലാസുപോലെ ഉള്ള വടി അഥവാ തണ്ട് ) എന്ന അർത്ഥത്തിലാകണം ഈ വാക്കുണ്ടായത്.കാവിലേക്ക്(ക്ഷേത്രത്തിലേക്ക) അടിവച്ച് പോകുക എന്ന വ്യാഖ്യാനവും പണ്ഡിതന്മാർ നൽകുന്നു. കാവടിയിൽ കൊണ്ടുപോകുന്ന ദ്രവ്യത്തെ അടിസ്ഥാനമാക്കി വിവിധ കാവടികൾ പാൽക്കാവടി, ഭസ്മക്കാവടി, കളഭക്കാവടി,തൈല(എണ്ണ)ക്കാവടി, എന്നിങ്ങനെ അറിയപ്പെടുന്നത് . മുരുകനാണ് വഴിപാട് പ്രധാന്യമെങ്കിലും മറ്റു ക്ഷേത്രങ്ങളിലും ഇത് നടത്താറുണ്ട്.
ഒരിക്കൽ മഹാമുനിയായ അഗസ്ത്യർക്ക് മഹാദേവനെ ദർശിക്കാൻ ആഗ്രഹം തോന്നി. അങ്ങനെ അദ്ദേഹം കൈലാസത്തിലെത്തി ശിവഭഗവാനെ തൊഴുത് പൂജയും നടത്തി. തിരികെ പോകാൻ നേരം മഹാദേവൻ കൈലാസത്തിൽ നിന്നും രണ്ട് പർവ്വതശിഖരങ്ങൾ (ശിവശൃംഗവും,ശക്തിശൃംഗവും) മഹർഷിക്ക് സമ്മാനിച്ചു. അങ്ങനെ ശിവഭഗവാൻറെ അനുഗ്രഹത്തോടെ, അഗസ്ത്യർഷി ഹിഡുംബൻ എന്ന തന്റെ രാക്ഷസ സേവകനേക്കൊണ്ട് രണ്ട് പർവ്വതങ്ങളും ഒരു ദണ്ഡിന്റെ രണ്ടറ്റത്തുമായി കെട്ടി തോളിൽ എടുപ്പിച്ച് യാത്രയായി.
അങ്ങനെ നടന്നു വരുമ്പോൾ യാത്രാമദ്ധ്യേ ഹിഡുംബൻ ക്ഷീണിച്ചവശനായി.അദ്ദേഹം ആ മലകൾ താഴെ ഇറക്കി വച്ച് വിശ്രമിച്ചു. ക്ഷീണം മാറി വീണ്ടും മലകൾ എടുത്തു വക്കാൻ ശ്രമിച്ചപ്പോൾ അവ അനങ്ങിയില്ല. എത്ര ശ്രമിച്ചിട്ടും ഹിഡുംബനു അതു സാധിച്ചില്ല. അത്ഭുതപ്പെട്ട് ചുറ്റും നോക്കിയ ഹിഡുംബൻ കണ്ടത് ഒരു മലയിൽ വടിയും പിടിച്ച് നിൽക്കുന്ന ഒരു പയ്യനെയാണ്.ആ മല ശിവഗിരിയാണെന്നും, അത് തൻറെതാണെന്നും ഹിഡുംബനോട്‌ ആ പയ്യൻ വാദിച്ചു. എന്നാൽ ഹിഡുംബൻ സമ്മതിച്ചില്ല. അങ്ങനെ അവർ തമ്മിൽ യുദ്ധമായി.ഒടുവിൽ ബാലൻ ഹിഡുംബനെ തോൽപ്പിച്ച് വധിച്ചു. ഇതോടെ ബാലൻ മുരുകനാണെന്ന് മനസ്സിലായ അഗസ്ത്യമുനി, അദ്ദേഹത്തെ സ്തുതിച്ച് പ്രാർത്ഥിച്ചു. അഗസ്ത്യമുനിയുടെ അപേക്ഷപ്രകാരം മുരുകൻ ഹിഡുംബനെ ജീവിപ്പിച്ചു. പുനർജ്ജീവിച്ച ഹിഡുംബൻ താൻ മലകൾ കൊണ്ടുവന്ന പോലെ പൂജാദ്രവ്യങ്ങൾ കാവടിയിൽ കെട്ടിക്കൊണ്ട് വരുന്ന ഭക്തരെ അനുഗ്രഹിക്കണമെന്നും ഒപ്പം തന്നെ ദ്വാരപാലകൻ ആക്കണമെന്നും ഹിഡുംബൻ മുരുകനോട് അപേക്ഷിച്ചു. അങ്ങനെ കാവടി എടുത്ത് തുടങ്ങിയതെന്നു ഐതിഹ്യം.